Instytucje Justyniana
Instytucje JustynianaInstytucje Justyniana - podręcznik
prawa rzymskiego
, będący częścią kodyfikacji justyniańskiej (
Kodeksu Justyniana
) - Corpus Iuris Civilis, posiadający moc obowiązującą w
Cesarstwie Bizantyjskim
. Opublikowany 21 listopada
533
. Adresowany do żądnej poznania praw młodzieży, której cesarz
Justynian I Wielki
zadedykował słowa: Przyjmijcie więc te nasze prawa z największą żarliwością i ochoczą pilnością, i okażcie się sami tak wykształconymi, abyście mogli żywić najpiękniejszą nadzieję, iż po ukończeniu całego studium prawnego będziecie mogli nawet rządzić naszym państwem w powierzonych wam jego częściach[1]. Instytucje zostały przygotowane pod kierunkiem ministra
Tryboniana
przez dwóch profesorów (biegłych w prawie): Theophilusa z Konstantynopola i Dorotheusa z Berytu. Ułożono je według systematyki prawnika rzymskiego
Gaiusa
z podziałem na: personae (przepisy dotyczące osób), res (przepisy dotyczące rzeczy) i actiones (skargi, przepisy proceduralne). Księgi podzielono na tytuły. W odróżnieniu od klasyfikacji
Gaiusa
, wyróżniono księgę czwartą, w której omówiono normy prawa karnego i sądowego. Opracowane zostały na podstawie podręczników prawa rzymskiego, w szczególności Instytucji
Gaiusa
, a także konstytucji cesarskich. Zastąpiły w użyciu podręcznik
Gaiusa
, stając się na wiele wieków podręcznikiem do nauki prawa rzymskiego w tej postaci, w jakiej posłużyło ono za fundament dzisiejszego prawa prywatnego[2]. Nie zachował się żaden kompletny rękopis Instytucji z czasów justyniańskich. Większość kopii rękopiśmiennych pochodzi z XIV i XV w. Najważniejsze znaczenie mają: rękopis z IX lub X w. w
Bambergu
; Lex Romana canonice compta w tzw. Codex Parisiensis z X w.; tzw. "glosa turyńska" w Codex Taurinensis z IX lub X w. oraz grecka parafraza Instytucji autorstwa Theophilusa[3]. Instytucje po raz pierwszy wydrukował Schoffer (Schoyff) w
Moguncji
w
1468
. Znane są edycje Haloandra z
1585
, Cuiciusa (Cujasa) z
1585
. W XIX w. nowe wydanie opracował Schrader, w oparciu o odkryty rękopis
Gaiusa
. Później opublikowano edycję Krügera (
1867
), Huschke
1868
) oraz Arangio-Ruiz i Guarino (
1943
). Najczęściej stosuje się wydanie Krügera[3]. Pierwszy polski przekład Instytucji przygotował Cukrowicz w
1850
. Najnowsze tłumaczenie opracował Cezary Kunderewicz (
1986
). Treść Księga pierwszaKsięga pierwsza zawiera tytuły, poświęcone między innymi: - sprawiedliwości i prawie,
- prawie natury (ius naturale), prawie narodów (ius gentium) i prawie obywatelskim (ius civile), w tym źródłach prawa,
- prawie osobowym (wolni, wyzwoleńcy, wyzwalanie niewolników)
- władzy ojcowskiej,
- małżeństwie,
- przysposobieniu,
- opiece,
- kurateli.
Przykładowo, w pierwszym tytule, księgi pierwszej pt.: O sprawiedliwości i prawie., Justynian ogłosił: Sprawiedliwość jest stałą i niezmienną wolą, przyznającą każdemu należne mu prawo. Prawoznawstwo jest znajomością spraw boskich i ludzkich, wiedzą o tym, co sprawiedliwe i niesprawiedliwe.[4]. Księga drugaW księdze drugiej znajdują się tytuły, dotyczące: - rzeczy i ich rodzajów,
- sposobów nabycia własności,
- służebnościach,
- użytkowania, używania i prawa mieszkania,
- zasiedzenia,
- darowizny,
- zbywania rzeczy,
- testamentów,
- wydziedziczenia,
- ustanowieniu spadkobierców (Można ustanawiać spadkobiercami zarówno ludzi wolnych, jak i niewolników, tak swoich, jak i cudzych.),
- spadkobierców,
- zapisów,
- kodycylów.
Przykładowo, w tytule O podziale rzeczy wyróżniono rzeczy: - wspólne (morze, brzegi mórz, brzegi rzek),
- niczyje,
- będące prywatną własnością jednostek.
Księga trzeciaKsięga trzecia Instytucji obejmuje np.: - spadki,
- zasady dziedziczenia (tytuł O uchwale senatu tertuliańskiej polepsza sytuację kobiet - żon i matek),
- dziedziczenie wyzwoleńców,
- zobowiązania (tytuł XIII),
- forma czynności prawnej (tytuł XIV i następne),
- prawa i obowiązki stron,
- poręczenie,
- umowa sprzedaży,
- najem,
- spółka,
- zlecenie.
Księga czwartaKsięga ta omawia w szczególności: - zobowiązania zrodzone z występku,
- kradzież,
- rabunek,
- odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną bezprawnie,
- zniewaga,
- zobowiązania zrodzone jak gdyby z występku (np. odpowiedzialność za rzeczy wyrzucone lub wylane z okna),
- skargi, czyli powództwa (w tytule IX osobno uregulowano, np. powództwo wobec właściciela zwierzęcia, które wyrządziło szkodę),
- zabezpieczenia powództwa,
- zarzuty,
- kary dla zuchwale procesujących się (pieniaczy),
- obowiązkach sędziego (tytuł XVII, w którym stwierdza się: sędzia przede wszystkim obowiązany jest baczyć, aby sądził nie inaczej, jak zostało podane przez ustawy, konstytucje lub zwyczaje),
- postępowania sądowe publiczne (tj. takie, w których skargę może złożyć każdy obywatel).
- przestępstwa obrazy majestatu,
- cudzołóstwo ("porywanie się na cudze małżeństwo", "sprośne obcowanie cielesne z mężczyznami", "uwodzenie dziewic lub wdów"),
- skrytobójstwo,
- trucicielstwo, rzucanie zaklęć, publiczna sprzedaż niebezpiecznych leków,
- zabójstwo krewnego,
- fałszowanie testamentów,
- defraudacja (sprzeniewierzenie),
- porwanie,
- przekupstwo wyborcze.
Źródła- Instytucje Justyniana, przeł. Cezary Kunderewicz, wyd. PIW, Warszawa 1986.
- Katarzyna Sójka-Zielińska, Historia prawa, Warszawa 1993.
-
Michał Sczaniecki
, Powszechna historia państwa i prawa, oprac. Katarzyna Sójka-Zielińska, Warszawa 1995.
Przypisy- ↑ Konstytucja Imperatoriam, fragm. 7, [w:] Instytucje Justyniana, przeł. Cezary Kunderewicz, wyd. PIW, Warszawa 1986, s. 13.
- ↑ Cezary Kunderewicz, Przedmowa, [w:] Instytucje Justyniana, przeł. Cezary Kunderewicz, wyd. PIW, Warszawa 1986, s. 5.
- ↑ 3,0 3,1 Tamże.
- ↑ Tamże, s. 15.
Inne hasła zawierające informacje o "Instytucje Justyniana":
Sztuka
...
Brno
...
Zaplecze
...
Narodowy socjalizm
...
Common law
...
Kod pocztowy
...
Norma społeczna
...
Adres zameldowania
...
Muzeum Katedralne im. Jana Pawła II na Wawelu
...
Prawo kanoniczne
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Instytucje Justyniana":
002. Podział nauk geograficznych i informacje o przestrzeni geograficznej (plansza 24)
...
28. Zachowania przedsiębiorcze w strukturach samorządu terytorialnego (plansza 21)
...
029a Walka o dominium mundi i inwestyturę między Cesarstwem niemieckim a Kościołem (plansza 6)
...
|